Hoe je het ook wendt of keert circulair bouwen wordt de standaard. Waar moet je als architect rekening mee houden als het om duurzaam ontwerpen gaat? We hebben een aantal ontwerpprincipes op een rijtje gezet.

Recentelijk liet het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) weten dat de circulaire economie in Nederland veel groter is dan gedacht. Verrassend veel bedrijven en organisaties zijn erop uit om minder grondstoffen te gebruiken, constateert PBL-onderzoeker Trudy Rood. 

Ook in de bouw verschuift de focus langzaam maar zeker van een lineaire naar een circulaire economie. We moeten van een industrie, waarbij veel fossiele grondstoffen worden gebruikt (met veel afval tot gevolg), naar een branche waarbij biobased-oplossingen het uitgangspunt zijn. Oftewel, we moeten hernieuwbaar materiaal van biologische oorsprong gaan gebruiken.

De gewenste overgang naar de circulaire economie is ook terug te zien in wet- en regelgeving. Zo moeten vanaf 2030 alle bouwopdrachten voor gemeenten, provincies en rijksoverheid circulair worden aanbesteed. Er liggen kortom genoeg kansen voor architecten die circulaire ontwerpprincipes hanteren.

Duurzaam ontwerpen

De voordelen zijn navenant, maar hoe ga je er vervolgens in de praktijk mee om? Waar moet je als ontwerper beginnen als je je meer op het gebruik van hout wilt richten? Welke houtsoort gebruik je? Hoe zit het met fsc gecertificeerd hout en tropisch hardhout? Wat is er voor nodig om een mooi en duurzaam ontwerp te realiseren?

Vragen die ook binnenkwamen bij de Bond Nederlandse Architecten (BNA). Zij  onderstrepen het belang van duurzaam ontwerp en stelden een manifest met vijf circulaire ontwerpprincipes op. We hebben ze in verkorte versie op een rijtje gezet.*

1. Een circulair businessmodel is het startpunt voor circulaire architectuur

Zoals hiervoor benoemd gaat circulariteit over het proces en de te gebruiken materialen in een bouwwerk. Door goed na te denken over de (rest)waarde van een product en over terugneemsystemen ontstaat een ander verdienmodel. Voor het slagen hiervan is samenwerking cruciaal. Door een circulair businessmodel te hanteren, tekent een architect voor een lange verbondenheid met het gerealiseerde ontwerp.

2. De natuur is inspiratiebron en schoolvoorbeeld van circulariteit

De natuur is een prachtige inspiratiebron als het om het oplossen van ontwerpvraagstukken gaat. Door geoptimaliseerde structuren, processen en functies uit de natuur te gebruiken, kun je tot innovatieve ontwerpoplossingen komen. Hiermee is het mogelijk om gebouwen te ontwerpen die klimatologisch zo slim in elkaar zitten, dat er nog maar weinig gecorrigeerd hoeft te worden met installaties.

3. Een bouwwerk is aanpasbaar en flexibel gedurende zijn leven

Tijdens het ontwerpen kun je rekening houden met de gehele levenscyclus van een bouwwerk. Je ontwerpt niet alleen voor de eerste gebruiker… de tweede en derde gebruiker spelen een even grote rol.

Met een adaptieve aanpak kun je modules inzetten waarbij je op een later moment onderdelen gemakkelijk kunt vervangen of ze makkelijk bereikbaar kunt maken voor onderhoud. Daarbij moet wel onderscheid worden gemaakt tussen duurzame gebouwelementen met een lange levensduur (zoals een hoofddraagconstructie) en flexibele inbouwcomponenten met een kortere levensduur.

Duurzaamheidslabels

Tot slot kunnen labels als middel worden ingezet bij duurzaam ontwerpen. Duurzaamheidslabels als Leed, BREEAM of WELL kunnen de ontwerper helpen met vooraf goed de doelstellingen vast te leggen. Dit maakt de gezamenlijke ambitie helder en geeft de criteria een duidelijk kader. Architect Daan Bruggink zegt hierover: “Architecten kunnen het beoogde certificaat dan ook goed gebruiken als ontwerptool om ontwerpbeslissingen te maken en te verdedigen.”

Gastblogger Gerard Vos (Imago Bouwers) houdt zich in het dagelijkse leven bezig met het schrijven over trends en ontwikkelingen in de bouw. Dit doet hij als hoofdredacteur van het platform Bouw en Uitvoering en als freelancer voor o.a. Cobouw. Daarnaast is Vos projectmanager van Active House. In het verleden heeft hij samen met projectontwikkelaar OVG en TU Delft-hoogleraar Andy van den Dobbelsteen, Duurzaam Gebouwd opgericht.